Rozwój kogeneracji wymaga systemów wsparcia
Pierwszym systemem wsparcia kogeneracji opartym o świadectwa pochodzenia (tzw. certyfikaty) był system wsparcia operacyjnego wytwarzania energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji, w którym poziom wsparcia uzależniony był od wielkości produkcji. System ten zaczął działać w 2007 r. i, z przerwą od 1 stycznia 2013 r. do 30 kwietnia 2014 r., funkcjonował do końca 2018 r.
Aby jednak zapewnić stabilność wsparcia oraz długoterminowe planowanie działań inwestycyjnych w obszarze wysokosprawnej kogeneracji, niezbędne było podjęcie odpowiednich środków. Ich celem miało być stymulowanie inwestycji w nowe jednostki kogeneracji oraz modernizację istniejących, w okresie niezbędnym do zwrotu poniesionych nakładów inwestycyjnych.
Wyzwania rynkowe i oczekiwania społeczne
Co więcej, problem z jakością powietrza i smog, zbyt mały odsetek efektywnych energetycznie systemów ciepłowniczych, a przy tym duży potencjał rozwoju kogeneracji w Polsce spowodowały, że zapadła decyzja o wprowadzeniu nowoczesnego oraz długoterminowego systemu wsparcia kogeneracji, uwzględniającego nowe zasady przyznawania pomocy publicznej.
Skutkiem było uchwalenie pod koniec 2018 r. ustawy o promowaniu energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji (tzw. ustawy CHP).
15 kwietnia 2019 r. Komisja Europejska zatwierdziła dla Polski nowy system wsparcia wysokosprawnej kogeneracji; wydanie pozytywnej decyzji pozwala objąć wsparciem energię elektryczną wytworzoną w wysokosprawnej kogeneracji od 1 stycznia 2020 r., czyli będzie ono płynnie kontynuowane po zakończeniu poprzedniego systemu (dla podmiotów spełniających nowe ustawowe wymagania).
Do ustawy zostały również wydane stosowne akty wykonawcze (rozporządzenia), system może zatem już w pełni zacząć działać.
Kogeneracja z solidnym wsparciem
Nowa ustawa proponuje mechanizm, który ma stanowić przede wszystkim zachętę do budowy jednostek kogeneracji, ich modernizacji oraz utrzymywania produkcji energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji w istniejących jednostkach. Wsparcie będzie przysługiwało jednostkom, dla których jednostkowy wskaźnik emisji CO2 (EPS) będzie wynosił maksymalnie 450 kg/MWh wytwarzanej energii (elektrycznej i cieplnej łącznie).
Przedmiot wsparcia stanowić będzie energia elektryczna z wysokosprawnej kogeneracji (CHP), wytworzona, wprowadzona do sieci i sprzedana (obowiązek sprzedaży i wprowadzania energii do sieci nie dotyczy jednostek o mocy poniżej 1MW). Będzie ono zależne od skali zasilania publicznej sieci ciepłowniczej.
Nowy a poprzedni system wsparcia
Warto również zwrócić uwagę, że nowy system wsparcia został inaczej skonstruowany niż poprzedni. Dotychczasowy mechanizm oparty był na świadectwach pochodzenia, które przyznawano każdemu wytwórcy (z podziałem na rodzaje paliwa), jednakże bez względu na etap zaawansowania inwestycyjnego czy – co do zasady – moc zainstalowaną. Znaczenie miała wówczas wytworzona w kogeneracji megawato-godzina energii elektrycznej.
Nowy system jest bardziej złożony, ale przez to bardziej dostosowany do potrzeb. Rozróżnia on jednostki nie tylko w zależności od rodzaju paliwa, ale będzie kierował zarówno inny strumień jak i inny typ wsparcia do jednostek na różnym etapie zaawansowania inwestycyjnego („istniejąca”, „modernizowana”, „znacznie modernizowana”, „nowa jednostka”) oraz z istotnym podziałem na koszyki mocowe – w zależ-ności od mocy zainstalowanej elektrycznej (do 1 MW, 1–50 MW, 50–300 MW i powyżej 300 MW).
Podsumowując, należy stwierdzić, że nowy system wsparcia ma przynieść rozwój kogeneracji i ciepła systemowego w Polsce. Prognozując skutki regulacji, ustawodawca przewiduje do 2030 r. przyrost nowych mocy elektrycznych w jednostkach kogeneracyjnych w wysokości 5 GW. Widać zatem, że w Polsce istnieje bardzo duży potencjał rozwoju tego segmentu energetyki.
PODSUMOWANIE
- Duży potencjał rozwoju kogeneracji w Polsce – ustawa zakłada, że do 2030 r. powstanie nowych 5 GW mocy nowych jednostek kogeneracji.
- Silny impuls inwestycyjny, zarówno jeżeli chodzi o budowę nowych źródeł, jak i modernizację istniejących.
- Zgodnie z OSR w latach 2019–2047 planowane jest łączne wsparcie na poziomie ok. 35 mld zł.
- Nowy system wsparcia będzie stanowił znaczące uzupełnienie realizowanych inicjatyw dotyczących walki z tzw. niską emisją, co doskonale wpisuje się w założenia rządowego programu Czyste powietrze.
- Wskutek działania nowego systemu wsparcia wzrośnie liczba efektywnych systemów ciepłowniczych w Polsce; pozwoli to na dostęp tych systemów do środków pomocowych z funduszy UE (tylko systemy efektywne mogą korzystać z funduszy europejskich).
- Kogeneracja ze względu na wysoką efektywność i znaczącą redukcję emisji CO2 jest dostrzegana i doceniana również w prawodawstwie europejskim (tzw. pakiet zimowy; pozytywna ocena Komisji Europejskiej).
Autor:
Arkadiusz Szymański
Przewodniczący Zespołu PTEZ ds. mechanizmów wsparcia
Dyrektor Departamentu Regulacji i Pomocy Publicznej
PGE Energia Ciepła S.A.
Więcej informacji w Raporcie o kogeneracji w ciepłownictwie